Pulsometry

Nie ma lepszej – i jednocześnie bardziej indywidualnej - metody pomiaru obciążenia treningowego niż mierzenie pulsu podczas wysiłku. Dla każdego sportowca będzie to wartość indywidualna, uzależniona od stopnia wytrenowania, wypoczęcia oraz wieku i płci. Technologie dostępne początkowo wyłącznie w sporcie profesjonalnym szybko przeszły do sektora amatorskiego i dzisiaj każdy sportowiec, który ma taką potrzebę, może stosować do tego pulsometr.

Najpopularniejsze pulsometry to serie: Garmin Fenix 6, Forerunner, Venu, Vivoactive, Vivomove, Instinct oraz zegarki Polar Vantage, Ignite oraz Grit X.

Czym właściwie są pulsometry?

Pod tym pojęciem rozumie się zegarek sportowy, działający autonomicznie lub w połączeniu z czujnikiem montowanym na klatkę piersiową (ewentualnie sam czujnik), który pozwala mierzyć aktualne, średnie i maksymalne tętno użytkownika. Najczęściej znajduje zastosowanie w sportach wytrzymałościowych, jak bieganie, kolarstwo, pływanie lub triathlon.

Obecnie wykorzystuje się dwa rodzaje pomiaru tętna – pulsometr nadgarstkowy oraz pulsometr na klatkę piersiową. Ten pierwszy działa na zasadzie fotopletyzmografii – wbudowane w zegarek firmy Garmin diody monitorują krew przepływającą przez żyły przebiegające w nadgarstku.

Z kolei pulsometr bluetooth zakładany na klatkę piersiową funkcjonuje poprzez odczyt wyładowań elektrycznych, które nieustannie produkuje serce człowieka. Elektrody wbudowane w urządzenie wykrywają częstotliwość skurczu mięśnia sercowego i przekazują te informacje do smartwatcha lub zapisują je w pamięci. Czujnik może być używany jako oddzielne urządzenie lub parowany z zegarkiem.

Zegarek z pulsometrem

Najtańszy smartwatch z pulsometrem można kupić już za kilkadziesiąt złotych. Najdroższe zegarki do ćwiczeń dla profesjonalnych sportowców potrafią kosztować nawet kilka tysięcy złotych. Z czego wynika aż tak duża różnica?

Przede wszystkim – dokładność pomiaru. Technologie wykorzystywane przez firmy Garmin oraz Polar (odpowiednio Garmin Elevate oraz Polar Precision Prime) oferują dokładność pomiaru na poziomie 95-98% dzięki specjalnie dobranym diodom oraz czujnikowi przetwarzającemu dane.

Po drugie – dodatkowe funkcje sportowe. O ile zwykłe pulsometry oferują jedynie pomiar bieżącego tętna, o tyle zaawansowane zegarki dla sportowców to coś znacznie więcej. Najnowsza generacja pulsometrów nadgarstkowych oferuje wbudowaną funkcję pulsoksymetru, który sprawdza poziom wysycenia krwi sportowca tlenem oraz jego aklimatyzację podczas treningów na wysokości. Nowe urządzenia to także śledzenie zmian VO2Max, czyli pułapu tlenowego który określa zdolność pochłaniania krwi przez organizm, a także automatyczne wykrywanie stref treningowych według tętna, pomiar pracy serca w wodzie oraz bardzo krótki czas próbkowania (częstotliwość pomiarów).

Nowoczesny pulsometr na rękę monitoruje samopoczucie sportowca, stopień wypoczęcia oraz aktualną dyspozycję treningową. Zegarek z wbudowanym czujnikiem tętna może być noszony na nadgarstku przez całą dobę. Pozwala to na śledzenie wypoczęcia organizmu pomiędzy kolejnymi jednostkami treningowymi, ale także na ocenę poziomu stresu i zdenerwowania oraz optymalnej przerwy od kolejnego treningu.

Nawet w najlepszych pulsometrach - zegarkach nie mogło zabraknąć opcji lifestyle’owych. Monitory aktywności, z których można korzystać przez cały dzień służą także do odbierania powiadomień z telefonu, śledzenia nadchodzących wydarzeń w kalendarzu. Inne przydatne funkcje mogą obejmować wbudowany odtwarzać MP3, możliwość bezstykowych płatności za pomocą zegarka biegowego (dotyczy tylko niektórych produktów firmy Garmin) czy personalizowany wyświetlacz zarówno w zegarkach męskich jak i damskich.

Jeżeli chodzi o dokładność pomiaru tętna, optyczne czujniki tętna nowej generacji, montowane chociażby w modelu Fenix 6 oraz 245 i 945 serii Forerunner - niewiele odstają od czujników montowanych na klatkę piersiową. Dodatkowo najnowsze smartwatche Garmin oferują także pomiar tętna z nadgarstka w wodzie.

Warto jednak zdawać sobie sprawę z ograniczeń tego rozwiązania, aby móc z niego mądrze korzystać. Po pierwsze każdy ma nieco inny układ żył, co może przekładać się na nieco odmienne wyniki pomiarów u innych osób na tym samym poziomie wytrenowania. Na jakość pomiaru wpływa także owłosienie, budowa nadgarstka, kolor skóry, a nawet tatuaże.

Drugie ograniczenie dotyczy korzystania z optycznego czujnika tętna w warunkach zimowych lub ekstremalnie gorących. Spocona skóra może zniekształcać wyniki pomiarów, zimą zaś niezbędne jest zakładanie smartwatcha sportowego bezpośrednio na skórę, co przy kilku warstwach odzieży może być uciążliwe.

Pulsometr do biegania jako czujnik tętna na klatkę piersiową

Klasyczną alternatywą dla pomiaru tętna z nadgarstka jest czujnik montowany do specjalnego paska wyposażonego w elektrody. Pasek ten zapina się na klatce piersiowej tak, aby czujnik mógł odbierać wyładowania elektryczne, które wytwarza serce.

Choć pozornie może się wydawać, że jest to metoda niewygodna, nowoczesne czujniki mają wielkość dwuzłotowej monety i ważą zaledwie kilka gramów, więc zupełnie nie przeszkadzają podczas treningu. Może być również stosowana bez względu na warunki panujące w otoczeniu, a także w wodzie.

Wśród sportowców panuje powszechne przekonanie, że pomiar tętna przez czujnik jest bardziej precyzyjny i stabilny, a także mniej zmienny osobniczo, niż w przypadku czujników optycznych.

Z czujnika HR warto korzystać wtedy, gdy celem użytkownika jest utrzymanie precyzyjnych wartości tętna – podczas interwałów, badania zakresów tętna. W zasadzie pomiar nie może być błędny, chyba że pasek został nieprawidłowo założony. To świetny dodatek do zegarka z GPS, który pozwala na pełne wykorzystanie potencjału urządzenia.

Czujniki firmy Garmin

Firma Garmin posiada w ofercie pasy do pomiaru tętna wraz z czujnikami adresowane do biegaczy, pływaków oraz triatlonistów. Pulsometry Garmin mogą współpracować z każdym z nich w zależności od trenowanej dyscypliny.

Pas HRM Run przeznaczony dla biegaczy pozwala na pomiar zaawansowanej dynamiki biegowej. Niewielkich rozmiarów moduł śledzi takie wartości, jak:

• kadencja,
• odchylenie pionowe i poziome,
• czas kontaktu z podłożem,
• długość kroku.

Pas HRM Swim to specjalnie zaprojektowany, nieześlizgujący się czujnik tętna HRM do użytkowania w basenie lub na akwenie otwartym. Zapisuje dane podczas treningu i przesyła je po wynurzeniu. Synchronizacja z zegarkiem triathlonowym obejmuje wartości tętna, interwały. Jest także całkowicie odporny na chemię stosowaną w basenach. Pulsometr Garmin pobiera dane zarówno ze smartwatcha damskiego jak i męskiego natychmiast po zakończeniu treningu.

Wreszcie pas HRM TRI stworzony specjalnie na potrzeby triathlonistów. Jest niezwykle mały i lekki. Gromadzi w pamięci informacje dotyczące tętna i przesyła je do sparowanych ze sobą urządzeń. Łączy w sobie cechy HRM Swim, a także pomiary zaawansowanej dynamiki biegowej zaimplementowanej w HRM Run.

Ciekawostką jest pas HRM Dual od firmy Garmin. Pracuje on nie tylko w standardzie ANT+, ale także Bluetooth Low Energy (BLE Smart) oferując czas pracy do 3,5 roku na jednej baterii. Mierzy on jednak wyłącznie tętno bez dodatkowych opcji. To także jedyny pas do pomiaru tętna, który można sparować ze smartfonem z wykorzystaniem protokołu bluetooth. Pozostałe urządzenia działają jedynie w oparciu o technologię ANT+.

Czujniki firmy Polar

Czujnik Polar H10 funkcjonuje w dwóch trybach – ANT+ oraz bluetooth. Można go połączyć zarówno z smartwatchem Polar, jak również ulubiona aplikacją sportową albo dedykowaną aplikacją Polar Beat. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zarejestrować pojedynczy trening w samym czujniku.

Analogicznie działa poprzedni model pulsometr Polar H9. Monitoruje on tętno i zmiany zachodzące w pracy serca podczas sesji na siłowni, biegania w terenie oraz ćwiczeń grupowych.

Pulsometry Polar współpracują także z opaską do pomiaru tętna Polar OH1. To urządzenie funkcjonuje w dwóch zakresach i nada się zarówno do treningów w terenie oraz w wodzie. Może działać także, jako autonomiczne urządzenie treningowe.

Jak dobrać pulsometr dla siebie?

Pulsometr do biegania zrewolucjonizował metodologię treningu wszystkich dyscyplin wytrzymałościowych. Dzięki temu rozwiązaniu, sportowcy mogą trenować bardziej świadomie, a stopień obciążenia organizmu, jak również aktualna dyspozycja może być oceniana na bieżąco, dzięki czemu trening może być błyskawicznie modyfikowany. Czy jednak wszystkie osoby skorzystają z opisywanych rozwiązań w takim samym stopniu? Niekoniecznie.

• Optyczny pomiar tętna to rozwiązanie najlepsze dla początkujących i średnio-zaawansowanych sportowców, którzy chcą poznać możliwości swojego organizmu i lubią analizować dane, ale nie oczekują jednocześnie bardzo dokładnych pomiarów. To bardzo wygodna metoda, ale jak do tej pory nie wykazała jeszcze swojej wyższości nad klasycznym pomiarem skurczów serca.
• Pośrednią metodą jest wykorzystanie samego czujnika. Dzięki takiemu rozwiązaniu gromadzone dane są bardzo dokładne, ale jednocześnie ćwiczący nie musi zawracać sobie głowy obserwowaniem ich podczas ćwiczeń. Ma to swoje wady i zalety. Z jednej strony zegarek nie rozprasza, z drugiej jednak czujnik zmusza niejako do treningu „na wyczucie”, kiedy wyniki mogą być ocenione dopiero po zakończeniu ćwiczeń.
• Wreszcie połączenie opaski do pomiaru tętna wraz z zegarkiem to najbardziej wszechstronne i kompleksowe rozwiązanie, ale przeznaczone dla osób ćwiczących na poziomie zaawansowanym i profesjonalnym. Wprawdzie zawodnik otrzymuje pełen komplet danych i to bardzo dokładnych, ale ich analiza i wyciągnięcie wniosków, które doprowadzą do progresu formy sportowej wymaga wiedzy i doświadczenia, które przychodzą po latach regularnych treningów.